ظریف و ظریف مانند مینیاتور

ظریف و ظریف مانند مینیاتور

Fine and delicate like Miniature

هنگامی که اعراب به ایران حمله کردند و ساسانیان را سرنگون کردند، مینیاتور مانند سایر هنرها خوشبختانه از بین نرفت، اما تا زمان صفاریان در سال 861، سامانیان در سال 892، دیلمیان در سال 918 و سرانجام زمانی که سلطنت‌های ایرانی دوباره به قدرت رسیدند، از محبوبیت کمتری برخوردار شد. اندکی بعد دوباره این هنر مهم تلقی شد و مینیاتور فراگیر و رواج یافت. بار دیگر از مینیاتور به سبک ساسانی برای تزئین ظروف، پارچه، کتاب و بناهای تاریخی استفاده می شد. آثار هنری گرانبهایی و همچنین هنرمندان ماهری مانند ابونصر نقاش و عبدالملک از دوره های غزنوی و سلجوقی وجود دارد. سبکی که به کار می بردند، ایرانی خالص و شبیه مینیاتورهای دوره ساسانی بود که تا قرن سیزدهم و چهاردهم ادامه داشت. با حمله مغول ها در قرن سیزدهم، این سبک به تدریج تحت تأثیر سبک مینیاتور چینی و مغولی قرار گرفت. در قرن چهاردهم، پادشاهان و بزرگان توجه زیادی به نقاشی و تذهیب مینیاتور داشتند. رشد یا افول آن در واقع به سلیقه فردی پادشاهان بستگی داشت. صنعتگران و مینیاتوریست های معروف پس از حمله تمرلنگ به سمرقند فراخوانده شدند و مورد حمایت شاهرخ و دیگر جانشینان تیمورل در خراسان و سایر شهرها قرار گرفتند. مینیاتور تا زمان صفویه به پیشرفت خود ادامه داد و از هرات (خراسان) به تبریز، قزوین و اصفهان (پایتخت‌های صفویه) منتقل شد و در آنجا به اوج نوآوری رسید. هنگامی که شاه اسماعیل (1500-1523) بر خراسان تسلط یافت، هنرمندان و صنعتگران به پایتخت او تبریز مهاجرت کردند و سپس با انتصاب بهزاد نقاش به ریاست کتابخانه سلطنتی (که مانند مدرسه هنری امروزی بود) در واقع به توسعه مینیاتور کمک کرد. . بهزاد، علما و شاگردانش، سبک رایج آن زمان تبریز را نسخ کردند و سبک جدیدی در مینیاتور ایجاد کردند. بهزاد سبک و طبع چینی زمان خود را آورد. بیشتر استادان مینیاتوریست معروف آن زمان، سبکی را که او به دست آورده بود، قدردانی می کردند. این سبک به مدت 80 سال شکوفا شد و شاهکارهایی در این زمینه خلق کرد. شاه طهماسب، جانشین شاه اسماعیل که تا سال 1576 بر ایران حکومت کرد، که خود مینیاتوریست ماهری بود، نقش مهمی در توسعه این هنر داشت. رایج ترین مضمون در مینیاتور صفوی، سبک زندگی طبقات سلطنتی و اصیل، باغ ها و کاخ های زیبا و صحنه های شکار و جنگ بود. در این سبک مینیاتوری، ظرافت بیش از حد، هارمونی و تنوع بسیار زیاد از ترکیب رنگ های روشن و زنده در ترکیب های عالی به کار رفته است. استادان و صنعتگران در سراسر پادشاهی از مینیاتوریست‌ها و نقاشان سلطنتی در تبریز و قزوین پیروی می‌کردند، به جز تفاوت‌های جزئی خاص از نظر جغرافیایی، اقلیمی و تمایزات قومی. با قدرت گرفتن شاه عباس کبیر (1587-1628) و انتصاب اصفهان به عنوان پایتخت، هنرمندان بار دیگر به پایتخت جدید صفویه مهاجرت کردند و اصفهان قلب هنر و دانش آنها شد. او مشتاقانه از مینیاتوریست ها حمایت می کرد و آنها در عوض بهترین آثار خود را برای تزیین کاخ های او خلق کردند. با ظهور رضا عباسی و شاگردانش این هنر به اوج خود رسید. یکی از تغییرات مینیاتورهای این دوره کاهش تعداد افراد نقاشی به یک یا دو نفر در مقایسه با قرن شانزدهم بود که تمام صحنه پر از جمعیت بود. این هنرمند سبک قدیمی را تغییر داد و سعی کرد پس زمینه را با درختان، بوته ها و گل های کوچک تزئین کند. این سبک در نهایت «سبک رضا عباسی» یا «سبک اصفهان» نام گرفت. در دوره شاه عباس دوم، سبک مینیاتور ایرانی تحت تأثیر سبک نقاشی اروپایی قرار گرفت و مینیاتور صفوی در دوره افشاریه و زندیه رو به افول گذاشت. بعدها و مدرسه زند به وجود آمد. هدف مکتب نقاشی قاجاریه این بود که مسحورکننده، لطیف و زیبا باشد و در عین حال سبک زندگی مردم و طبیعت را آشکار کند. میرزا ابوالحسن غفاری (معروف به صنیع الملک) از مشهورترین مینیاتوریست های دوره قاجاریه به فلورانس و روم سفر کرد. پس از بازگشت، مدرسه مینیاتوری جدیدی تأسیس کرد و استادان بزرگی چون کمال الملک غفاری را تحت تعلیم قرار داد. پس از سلسله قاجاریه، اصفهان بار دیگر به مهد مینیاتور در ایران تبدیل شد و هنرمندان به سبک صفوی بازگشتند که امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه روی کاغذ، استخوان شتر و حتی عاج نقاشی می کنند. آنها از خارهای جوجه تیغی برای دسته قلم مو و از موهای گربه ها برای موهای قلم مو استفاده می کنند. در کنار سبک صفوی، سبک مینیاتوری مدرن به نام استاد محمود فرشچیان نیز وجود دارد که توجه بسیاری را به خود جلب کرده و حوزه خلاقیت وسیعی دارد. نقطه ها کل تصویر را به صورت مینیاتوری می سازند. این ظرافت را می توان با ذره بین بهتر مشاهده کرد. اصفهان امروزه بهترین مینیاتور ایران است و هنرمندان زیادی را در این عرصه پرورش داده است. هفتم