میبد: کشف جاذبه‌های دیدنی با نگاهی نو

میبد: تجربه‌ای نو از جاذبه‌های گردشگری

Traveling to places of interest: a different story

میبد، شهری است که در دلش تاریخ و قصه‌های فراوانی نهفته است. این شهر با قدمتی بین ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال، رازهای زیادی را در خود حفظ کرده است. در این نوشتار، قصد داریم به کشف گوشه‌ای از زیبایی‌های این منطقه بی‌نظیر بپردازیم و به تماشای تاریخ و فرهنگ آن بپردازیم. اگر از سمت اصفهان به یزد در حال سفر هستید، پیشنهاد می‌شود پیش از رسیدن به یزد و در حالی که فقط نیم ساعت از شما فاصله دارد، از خیابانی بگذرید که اردکان و میبد را به دو بخش تقسیم کرده است. اگر تصمیم به انتخاب این مسیر دارید، کمی سرعت خود را کاهش دهید یا از راننده اتوبوس یا تاکسی بخواهید که توقفی کوتاه داشته باشد. با پیمودن چند پیچ، به سرزمین خیالات و رمز و رازها پا خواهید گذاشت. من در یکی از سفرهایم به یزد، به اتفاقی به میبد رفتم و آنجا گرفتار زیبایی‌هایش شدم. سفر به یزد تبدیل به سفری به میبد شد و سال‌ها بعد نیز برای کار به این شهر دعوت شدم و یک سال به تماشای آن پرداختم. هر روز زندگی در میبد برای من مملو از خیال و اسرار بود. در این شهر، بناهای قدیمی و ساکت حکایت‌های بسیاری را در دل خود جای داده‌اند. این چیزها هر چه بیشتر تلاش کنی تا به دست آوری، به نوعی محو و رازآلود می‌شوند. من در میان خانه‌های متروکه، داستان‌ها و روایت‌های بی‌شماری یافتم. انارهایی که بر درختان خشکیده مانده بودند، هنوز رنگ، عطر و طعم خود را حفظ کرده بودند، گویی این خون سرخ در رگ‌های این شهر و زندگی آن بخشی از تاریخ را زنده نگه داشته است. اکنون بیایید دست از پیچیدگی‌ها برداریم و به سادگی بگوییم: به میبد سفر کنید. برای دیدن این شهر و برای تجربه‌ی قصه‌ها و زیبایی‌های پنهانش. در این سفر، تاریخ زنده است و امروز میبد نیز پر از زندگی و جاذبه‌هایی است که شما را به خود جذب خواهد کرد. در اینجا تریپ، شما می‌توانید تمام این جذابیت‌ها را کشف کنید و از سفر به میبد لذت ببرید.

میبد: شهری با تاریخ و فرهنگ غنی

What a city it was

در دل تاریخ این شهر، داستان‌ها و افسانه‌های بسیاری وجود دارد که به مدت‌ها پیش بازمی‌گردد. آن‌چه که به وضوح به چشم می‌خورد، سابقه چند هزار ساله این منطقه است که به اواخر هزاره سوم و اوایل هزاره دوم پیش از میلاد مرتبط می‌شود. نارین‌ قلعه، این بنا که سرگذشت کهنی را روایت می‌کند، به عنوان یکی از نشانه‌های این قدمت مطرح است. برخی از روایت‌ها، میبد را به دوران شاه گیومرث و پادشاهی ساسانیان نسبت می‌دهند؛ این دوران در آغاز شاهنامه‌ی فردوسی توصیف شده است و تجلی‌گاه تمدن کهن به شمار می‌آید. برخی دیگر می‌گویند که این شهر به «میبدار» سرهنگ یزدگرد اول نسبت داده شده و برخی دیگر آن را به شاه مؤبد، پسر شاه قباد پیوند می‌زنند. همچنین در روایات دیگری میبد به عنوان پایتخت آل‌مظفر شناخته می‌شود. هر یک از این قصه‌ها بر اساس شواهد و استدلال‌هایی طرح شده‌اند، از پیدا شدن سکه‌های قدیمی و تکه‌های سفال گرفته تا نشانه‌های موجود در ساختار و هویت شهر. وقتی که اطلاعات به حدی می‌رسد که کمتر قابل درک و بررسی می‌شود، به ناچار دچار ابهام و راز می‌شود و افسانه‌ها به تاریخ آن افزوده می‌شوند. به عنوان مثال، داستانی وجود دارد که میبد و قلعه آن را به زمان سلیمان نبی نسبت می‌دهد. این‌گونه روایت‌ها در مورد شهرهای دیگر از جمله اصفهان نیز وجود دارد؛ به گفته برخی، سلیمان به جستجوی منطقه‌ای با آب و هوای مطلوب پرداخته و پس از رسیدن به اصفهان امروزی به وزیرش آصف ابن برخیا می‌گوید: «آصف هان!» و از آنجا نام این منطقه به اصفهان تغییر یافته است. اما باید تأکید کرد که این داستان‌ها بیشتر در حیطه افسانه و خیال جای دارند و ارتباط کمتری با حقایق تاریخی دارند. به طور کلی، این روایت‌ها و افسانه‌ها نشان از پیوستگی عمیق فرهنگ و تاریخ یک سرزمین و تنوع غنی آن دارند و می‌توانند به ما کمک کنند تا با هویت تاریخی و فرهنگی این مناطق بیشتر آشنا شویم.

بافت تاریخی و urban design میبد

It gives historical and urban context

میبد به‌عنوان یکی از شهرهای جذاب ایران، با بافت معماری خاص و زنده‌اش، یکی از شگفتی‌های سفر به این منطقه به شمار می‌آید. کوچه‌های تودرتو و باریک این شهر مانند هزارتویی هستند که شما را به گم شدن و کشف ناشناخته‌ها دعوت می‌کنند؛ تجربه‌ای هیجان انگیز که با لمس دیوارها و سایه‌های دل‌انگیز ساباط‌ها، در زیر آفتاب تیز کویر لذت‌بخش‌تر می‌شود. در این کوچه‌ها، سر و کله مکان‌های متروکه پیدا می‌شود که کنجکاوی را در دل گردشگران زنده می‌کند و روح حیات را در این شهر کندوکاو می‌کند. بادگیرها، دروازه‌ها، خندق‌ها، حمام‌ها و مساجد کوچک، طعم تاریخ را به این بافت می‌افزایند. در تجربیات شخصی‌ام، حتی یک سال هم برای کشف جذابیت‌های این شهر کافی نبود و برخی از رمز و رازهای آن به زمان دیگری موکول شدند. این پیوند و حس یگانگی که فضا به انسان منتقل می‌کند، حسی شبیه به عاشقی به وجود می‌آورد. سکوت حاکم در این بافت، همچون دری به سوی دنیای خیال و رویاهای نو، تجربه‌ای خاص را به ارمغان می‌آورد. اگر از بالای نارین‌قلعه به میبد بنگرید، تصویر وسعت‌دار و زیبای این شهر با بام‌ها و خانه‌های گلی و زردرنگش در ذهنتان نقش می‌بندد. این چشم‌انداز به شما اجازه می‌دهد تا خود را به جای پادشاهان و ساکنان آن زمان تصور کنید، تصوری از زندگی در کنار خندق‌ها و جنگ، همه‌چیز در ذهن شما زنده می‌شود. از منظر خدایان و ناظرانی که از بلندی به زمین می‌نگرند، چهره‌ای متفاوت از جهان نمایان می‌شود. اما با این اوصاف، چیزهایی از نگاه این ارتفاعات پنهان می‌ماند؛ مانند سیستم‌های زیرزمینی که به مخفیگاه‌ها و انبارهای شهر راه داشتند. این زیرساخت‌ها در دورانی پر از چالش و تنش، به ساکنان این امکان را می‌دادند که زندگی پنهانی داشته باشند و از دید دشمنان دور بمانند. اهالی این دیار نیز روایت‌هایی از طریق این شبکه‌های زیرزمینی دارند که حتی در حال حاضر بخشی از آن‌ وجود دارد. اگرچه بسیاری از این مسیرها فراموش شده یا غیرقابل دسترسی‌اند، اما مکان‌هایی هنوز هم قابل کشف هستند. اگر به‌دنبال کاوش بیشتر در بافت میبد و جذابیت‌های آن هستید، در ادامه جزئیاتی از تجربیاتم را با شما در میان می‌گذارم. مقالات بیشتری همچون جاهای دیدنی میبد نیز می‌تواند شما را در این ماجراجویی یاری کند و لذت کشف محیط را دو چندان کند.

دروازه‌های شهر شارستان: راه‌های تاریخی و فرهنگی

City gates (Sharistan)

بیایید از دروازه‌ها آغاز کنیم، که خود نماد ورود و میهمان‌نوازی به شمار می‌روند. در عصر ساسانی، سنت بر این بود که شهرها با دیوارهای بلند و حصارگونه محصور شوند و دروازه‌هایی برای تسهیل تردد و توقف مسافران بر آن بسازند. شهر میبد به‌ویژه دارای چهار دروازه در چهار سمت اصلی جغرافیایی است. اما قبل از آن، باید به یکی از مهم‌ترین و باستانی‌ترین بناهای این شهر اشاره کنیم: نارین قلعه. یکی از دروازه‌ها، دروازه شمس آباد یا دروازه بازار است که در سمت جنوبی شهر واقع شده و متاسفانه فقط بخشی از یکی از برج‌های دوگانه این دروازه باقی مانده است. براساس تحقیقات انجام شده، این دروازه یکی از مهم‌ترین ورودی‌های میبد به‌شمار می‌رود، زیرا شاهراه ری-کرمان از جنوب شهر و از این دروازه عبور می‌کرده و به همین دلیل برای تجار و کاروان‌ها، موقعیت مناسبی ایجاد می‌کرد. دروازه کوچُک در سمت شرق قرار دارد و ارتباطی با بیرونه یا بیاض شهری برقرار می‌کند. نام کوچُک همچنین به یکی از محله‌های تاریخی میبد نیز اطلاق می‌شود. این دروازه به‌طور کامل ویران شده و سپس بازسازی شده است. دروازه شمالی، که به نام دروازه سید قنبر نیز شناخته می‌شود (نسبت به امام‌زاده‌ای در همان ناحیه)، جز آثاری از یک برج چیز دیگری از آن باقی نمانده است. دروازه کثنوا در سمت غرب میبد واقع شده و بیشتر برای دسترسی به باغ‌های برون‌ شهری مورد استفاده قرار می‌گرفته است. هنوز هم می‌توان در اطراف این دروازه باغ‌ها و کوچه باغ‌های زیبا را مشاهده کرد. این دروازه به همراه برج و باروی آن در وضعیت خوبی قرار دارد و امکان سفر به اعصار گذشته را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. یکی از مسیرهای آن به کاروان‌سرای شاه‌عباسی و همچنین یخچال و چاپارخانه می‌رسد که در ادامه به توضیح بیشتری درباره آن‌ها می‌پردازیم. این مسیرها روایتگر تاریخ پرتلاطم و تبادلات فرهنگی این منطقه هستند و می‌توانند بی‌نهایت جاذبه برای گردشگران محسوب شوند.

نارین قلعه: جذابیت تاریخی و زیبایی‌های طبیعی

Narin Qala

نارین‌قلعه در ناحیه قدیمی شارستان میبد واقع شده و جزو قدیمی‌ترین و شگفت‌انگیزترین بناهای موجود در یزد، ایران و حتی جهان به شمار می‌رود. این قلعه، به عنوان یکی از باستانی‌ترین سازه‌های خشتی، نمایانگر تاریخ غنی و جذابیت‌های فرهنگی است. وجود آثار دوران ساسانی در آن، همچون سکه‌ها و سفال‌هایی با نقوش نیمه‌حیوانی، به قدمت این بنا افزوده و گویای رازهای ناگفته‌ای درباره تاریخ و تمدن باستانی ایران است. این بنای تاریخی پس از ورود اسلام نیز رونق و اهمیت خاصی داشته و نشانه‌های مرمت و تبدیلی در زمان حکومت آل‌مظفر را در خود حفظ کرده است. اما جالب است بدانید که تعدادی از باستان‌شناسان ارتفاع قلعه را هفت طبقه و برخی دیگر، پنج طبقه می‌دانند که تنها سه طبقه آن به حال حاضر قابل مشاهده است. ملتزم به ساختاری مشابه با ارگ بم، نارین‌قلعه پس از آن بزرگ‌ترین شهر قلعه‌ای خشتی در ایران محسوب می‌شود و سرشار از داستان‌ها و روایت‌های تاریخی است. در طی زمانی که من در میبد زندگی می‌کردم و بالاخره بر فراز نارین‌قلعه ایستادم، حس عمیق‌تری از این بنا پیدا کردم. هنگامی که به بافت شهری که سال‌ها آن را کاوش کرده و لمس کرده بودم، نگاه می‌کردم، احساس می‌کردم که سال‌ها و قرن‌ها از دستان انسانی که در ساخت و تأسیس این مطلب نقش داشته‌اند، سرچشمه می‌گیرد. آنجا بود که معنای واقعی آفرینش انسانی را در دستان مردم می‌دیدم و اهمیتی که هر دستان بافته، آن شهر را شکوفا کرده است. حس خداگونه‌ای که از تماشای شهر از بالا داشتم، برای من تجربه‌ای خاص شد. دستان انسانی، سمبل آفرینش و ابتکار هستند و این توجه به دستان انسان باعث شد که به صنایع دستی و هنرهایی که از آن ناشی می‌شود، عمیق‌تر توجه داشته باشم. متأسفانه، بارها با کلمه «صنایع دستی» مواجه می‌شویم، اما هدف از آن را به درستی درک نمی‌کنیم و اغلب تنها به خرید چند مورد محدود بسنده می‌کنیم. مهم است که درک کنیم این هنر چه تأثیر عمیقی در فرهنگ، تاریخ و هویت ما دارد و باید بیشتر به آن بپردازیم.

صنایع‌دستی برتر میبد

Gives the best handicrafts

زیلو، سفال و داستان‌های هنری دست‌ها

Zilo, pottery and stories of hands

زمانی که برای پر کردن پرسشنامه به خانه‌های اهالی شهر بافت میبد سفر می‌کردم، در یکی از این روزها با پیرمردی تکیده و نورانی روبرو شدم که از پشت در یکی از خانه‌های زیبای منطقه بیرون آمد. از او پرسیدم که آیا این خانه‌ها و بافت تاریخی را دوست دارد یا نه. او نگاهی عمیق به من کرد و دست‌هایش را جلودید، دست‌هایی که سال‌ها کار و زحمت را در پینه‌ها و خطوط خود نشان می‌داد. پیرمرد با افتخار گفت: «من خودم اینجا را ساختم. این کار را با دست‌های خود کردم. من و پدرم و نسل‌های قبلی‌ام با همین دستان شهرمان را آباد کردیم. وقتی این دیوار را لمس می‌کنم، انگار که با من صحبت می‌کند. این خاک و خشت‌ها همگی با داستان زندگی‌ام گره خورده‌اند. می‌فهمی، جوان؟» گرچه درک کامل عمق کلام او برایم دشوار بود، ولی سعی کردم تا به احساسات او پی ببرم. فردای آن روز دریافتم که او، استاد رضا، یکی از بهترین و ماهرترین استادان هنر بنا در میبد است. خبر داشتم که گاهی او را به دانشگاه می‌برند تا به استادان و دانشجویان اطلاعاتی درباره هنر ساخت خشت، گنبد، طاق و بادگیر بدهد. پس از آن، بیشتر به دقت به دستان سازنده و هنرمندانی که پشت این بناهای زیبا و خدمات هنری قرار دارند، توجه کردم. دستانی که خانه‌ها و فضاهای شهری را می‌سازند، انواع فرش‌ها و گلیم‌ها را بافته و درختان را هرس می‌کنند. این حس و لذت از تماشای هنر دست و زحمت در زندگی‌ام باقی مانده و به من احساس معنا و رنگ می‌دهد. میبد، شهری است که به تولید زیلو و سفال مشهور است و این هنرها سنگ بنای هویتی غنی از تاریخ و فرهنگ این ناحیه را تشکیل می‌دهند. طرح‌ها و نقوش موجود بر روی سفال‌ها عمدتاً ساده و برگرفته از محیط زیست منطقه هستند. به عنوان مثال، طرح «خورشید خانم» که زمانی برند شناخته شده‌ای بود و جوایزی را در سطح جهانی کسب کرد، روی بشقاب‌ها یا به اصطلاح محلی «دوری‌ها» به چشم می‌خورد. مردم میبد همیشه ارتباط عمیق و معنوی با نماد خورشید داشته‌اند. رنگ زرد آفتابی که در تمامی جنبه‌های زندگی آن‌ها مشهود است، در معماری خانه‌ها نیز اثرگذار بوده است و بناها حالتی از نور و روشنی را به خود می‌گیرند. ایده‌های طراحی دیگر نیز، مانند نقش پرنده‌ها و خطوط آبی ظریف، نشان‌دهنده اهمیت آب در این منطقه هستند. آبی که در گذشته به راحتی قابل دسترسی نبوده و تبدیل به خزانه‌ای گرانبها برای مردم شده بود. زمین‌شناسی میبد گواهی بر وجود رودخانه‌هایی در تاریخ باستان است که اکنون دیگر اثری از آن‌ها نیست. قنات‌های تاریخی نیز نشانه‌ای از تلاش‌های مستمر مردم این منطقه در جستجوی آب است. این تلاش‌ها و خلاقیت‌ها نه تنها در زندگی روزمره آنان بلکه در هنرهای دستی و صنعتی آن‌ها تجلی پیدا کرده و گواهی است بر تاریخ و پیشینه غنی این شهرستان.

زیلوها: زیباترین سوغات میبد برای شما

Zilos are the most beautiful souvenirs

زیلوها به عنوان نمادهایی از فرهنگ و هنر بومی در میبد، طرح‌هایی با الهام از انار، درختان محلی، خوشه‌های ساده گندم و اشکال هندسی را در سادگی خود عرضه می‌کنند. این سادگی خاص، به زیبایی و گرمی فضاهای داخلی خانه‌های میبد می‌افزاید و محیطی دلنشین و دلچسب ایجاد می‌کند. عمدتاً زیلوها به رنگ‌های گرم چون آبی و قرمز بافته می‌شوند و در گذشته با استفاده از رنگ‌های طبیعی تهیه شده از انار و گیاهان محلی رنگ‌آمیزی می‌شدند. پنبه ماده اصلی ساخت زیلوهاست که موجب ایجاد حس طبیعی و آرامش در فضا می‌گردد. زیلوی میبد، که به عنوان یکی از معروف‌ترین و معتبرترین نمونه‌های این هنر در جهان شناخته می‌شود، موفق به کسب نمره A از شورای جهانی صنایع دستی شده است. یکی از ویژگی‌های بارز این زیلوها، عدم پرزدهی آن‌هاست که به دلیل بافت پنبه‌ای‌شان به وجود می‌آید و این امر به ویژه برای کودکان و نوزادان اهمیت دارد، زیرا از آسیب احتمالی به آن‌ها جلوگیری می‌کند. در شهر میبد موزه‌هایی وجود دارند که در آن‌ها نمونه‌های سفال و زیلوهای تاریخی از قرن‌های گذشته را می‌توان مشاهده کرد. این مکان‌ها به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهند تا با تاریخچه و جزئیات زندگی گذشتگان بیشتر آشنا شوند. پژوهشگران و متخصصان فرهنگ می‌توانند درباره داستان‌ها و میراث فرهنگی که در این آثار نهفته است، اطلاعات مفید و جالبی ارائه دهند. زیلوها همانند معماری و ساخت‌وساز در این منطقه، داستان‌های تاریخ‌های مختلفی را روایت می‌کنند؛ از طراحی‌های ساده و ابتدایی گرفته تا الگوهای پیچیده اسلامی و ایرانی. موزه‌ی زیلو در کاروانسرای مربوط به دوران صفوی میبد واقع شده است و در ادامه به بازدید از آن و آثار به یادگار مانده از این دوره تاریخی خواهیم پرداخت. این سفر به یادگارهای فنی و هنری میبد، همراه با کشف فنون قدیمی و هنر بافندگی، فرصتی است تا به درک بهتری از فرهنگ و هنر این سرزمین برسیم.

ردپای صفویه و قاجاریه در میبد

The traces of the Safavids and Qajars are removed

میبد یکی از شهرهای تاریخ‌ساز ایران است که نشان‌دهنده تمدن‌های مختلف در طول تاریخ خود می‌باشد. این شهر به نوعی می‌تواند به‌عنوان یک کتاب زنده از تاریخ محسوب شود که در آن دوره‌های مختلف تاریخی از جمله ساسانی، ایلخانی، آل مظفر، صفوی، قاجاری و پهلوی به وضوح قابل مشاهده است. سفر به میبد شبیه به سفر به گذشته و مرور زمان است؛ انگار که با یک ماشین زمان به گشت و گذار در تاریخ می‌پردازید. در قسمت جنوب‌غربی بافت تاریخی معروف به شارستان، آثار چهار بنای مهم از دوران صفوی به چشم می‌خورد. این بناها شامل کاروانسرا، چاپارخانه، یخچال و آب‌انبار هستند که هر کدام روایتگر بخش‌هایی از فرهنگ و زندگی روزمره مردم در آن زمان می‌باشند. میبد با این جاذبه‌های تاریخی‌اش، تجربه‌ای منحصر به فرد را برای تمام علاقمندان به تاریخ و فرهنگ ایران فراهم می‌کند. شما می‌توانید در دل این شهر با قدم زدن در خیابان‌ها و مشاهده معماری قدیمی، احساسی عمیق از ارتباط با گذشته را تجربه کنید.

کاروانسراهای تاریخی میبد

1- Meibod caravanserais

در دل شهرها و در مسیرهای اصلی، کاروانسراهایی از دوران صفوی به جا مانده‌اند که سرشار از تاریخ و فرهنگ ایران باستان هستند. این بناهای ارزشمند که متعلق به آن دوره محسوب می‌شوند، متأسفانه عمدتاً با زوال و نابودی مواجه شده‌اند. اما کاروانسرای میبد به خوبی حفظ شده و هنوز هم شکوه و زیبایی خود را دارد. بسیاری از کارشناسان آن را به عنوان یکی از کامل‌ترین کاروانسراهای باقی‌مانده از زمان شاه عباس می‌شناسند. وقتی وارد این کاروانسرا می‌شوید، بارانداز آن در مرکز حیاط قرار گرفته است. این فضا نه تنها مکانی برای استراحت، بلکه محلی برای تجدید قوا و نشستن نیز به شمار می‌آید. جالب است بدانید که یکی از شاه‌راه‌های قنات میبد دقیقا از وسط این کاروانسرا عبور می‌کند و حوض‌خانه‌ای زیبا در زیر بارانداز قرار دارد. هنگام بازدید نخستین بار، تصور کردم کاروانی پس از روزها سفر و دشت‌نوردی، به این مکان می‌رسد. آنان در سایه بارانداز، صورت خود را با آب می‌شورند، خاک را از چهره پاک می‌کنند و بر روی سکوها لم می‌دهند، در حالی که از شدت خستگی، آهی از روی آرامش و رضایت به لب می‌آورند. این بارانداز می‌تواند نمادی از یک روحوضی باشد و به احتمال زیاد در دوره‌ای برای کاروان‌ها برنامه‌های نمایشی نیز اجرا می‌شده است. اتاق‌هایی در اطراف حیاط برای اسکان کاروانیان طراحی شده که هر کدام به ایوانی با دید به حیاط مجهز هستند. همچنین چاپارخانه، که یکی از معدود چاپارخانه‌های سالم باقی‌مانده در ایران به شمار می‌رود، در نزدیکی این کاروانسرا قرار دارد. برای تأمین آب هم، آب‌انباری محکم در جلو هشتی ورودی تعبیه شده که نشان از تدبیر سازندگان آن زمان دارد. کاروانسرای میبد نه تنها یک محل استراحت، بلکه گواهی زنده بر تاریخ غنی و هنر ایرانی است.

یخچال‌های میبد: تاریخچه و ویژگی‌ها

2- Refrigerators

در آن سوی خیابان کنونی و در مقابل سه بنای موجود، یخچال بزرگ میبد با گنبدی شگفت‌انگیز خود قرار دارد. در گذشته، مردم با بهره‌گیری از سایه‌ها و سرمای شب‌های سرد زمستان، یخ را تولید می‌کردند. این کار از طریق رها کردن آب قنات در محیطی وسیع و با عمق کم امکان‌پذیر بود. گاهی اوقات، این فرآیند چندین مرتبه در یک شب انجام می‌شد. یخ در این اقلیم به عنوان ماده‌ای بسیار ارزشمند و حتی تجملی به حساب می‌آمد و به همین دلیل، کاربرد‌های خاصی در زندگی روزمره مردم داشت. این یخچال نه تنها به تأمین نیازهای غذایی مردم کمک می‌کرد، بلکه سمبل هنر و معماری زمان خود نیز به شمار می‌رفت. در واقع، این بناها نمایانگر فرهنگ و سنت‌های غنی منطقه میبد هستند و هنوز هم جذابیت خاصی برای بازدیدکنندگان دارند.

"قلعه مهرجرد: تاریخ و جاذبه‌های فرهنگی"

3- Mehrjard Castle

قلعه‌ی مهرجرد یکی از بناهای مشهور مربوط به دوران افشاریه و زندیه است که با طراحی منحصر به فرد و متقارن خود، نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. این قلعه به‌عنوان محل انبار غلات مورد استفاده قرار می‌گرفت و دارای اتاقک‌های مختلف با سقف‌های کوتاه است که برخی از آن‌ها به صورت خاصی ساخته شده‌اند. در این اتاق‌ها، تپوهای بزرگ مخصوص ذخیره‌سازی مواد خوراکی به کار می‌رفته است. هر یک از این اتاقک‌ها به خانواده‌ها و افراد مختلف اختصاص یافته بود و انبارداران و سربازان مسئولیت نگهداری از آن‌ها را بر عهده داشتند. علاوه بر این، قلعه از طریق تونل‌های زیرزمینی به سایر نقاط شهر مرتبط می‌شد، که این مسئله امکان استفاده از آن را در مواقع بحرانی و جنگ افزایش می‌داد. این ویژگی‌ نه تنها نقش استراتژیک قلعه را نمایان می‌سازد، بلکه نشان‌دهنده‌ی تفکر هوشمندانه در ساخت و بهره‌برداری از فضاهای زیرزمینی نیز می‌باشد. همچنین، معماری این قلعه الهام گرفته از اصول دفاعی و اقتصادی آن زمان است و آن را به یکی از آثار برجسته‌ی تاریخی تبدیل کرده است.

بررسی مسجد جامع، تکیه‌ها و مراسم‌های مذهبی

Jame Mosque and religious ceremonies

شهر میبد، با تاریخچه‌ای غنی و فرهنگی عمیق، در ایام مذهبی به خصوص در ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا، جمعیتی انبوه از توریست‌ها را به خود جذب می‌کند. این گردشگران، از نقاط مختلف جهان برای مشاهده مراسم خاص و تاریخی به این شهر می‌آیند. در این روزها، کوچه‌های میبد با استفاده از زیلو، فرش و گلیم تزئین می‌شوند و حال و هوای شهر مانند یک تکیه یا مسجد بزرگ می‌شود. در این ایام، برخی از کوچه‌ها آن‌قدر شلوغ می‌شوند که نیاز است افراد کفش‌های خود را در بیاورند تا وارد محل‌های مذهبی شوند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مراسم، پخت "آش حسین" است که در یک مراسم ویژه تهیه می‌شود و جنبه نمایشی دارد. در گوشه و کنار کوچه‌ها، چینه‌هایی با خشت و گل ساخته می‌شود و در آن‌ها آتش روشن می‌کنند. دیگ‌های بزرگ آش در صف‌های طولانی در سطح شهر برپا می‌شوند. اینجا تریپ نه تنها فرصتی برای بازدید از این فعالیت‌ها فراهم می‌آورد، بلکه تجربه‌ای بی‌نظیر از فرهنگ و سنت‌های مذهبی ایران را به گردشگران ارائه می‌دهد. این شهر در این روزها زنده و پویا به نظر می‌رسد و به خوبی نشان دهنده پیوند عمیق مردم با تاریخ و فرهنگ خود است.

مسجد بزرگ میبد

Jame mosque

مسجد جامع میبد از جمله بناهای تاریخی و مهم این شهر به شمار می‌آید و نشانه‌ای از تمدنی کهن با قدمتی چند هزار ساله است. یافته‌های باستان‌شناسی و ویژگی‌های ساختاری این مسجد نشانگر ارتباط آن با یکی از کهن‌ترین مساجد باقی‌مانده از دوره اسلامی هستند. وجود کتیبه‌هایی که در درون آن کشف شده، گواهی بر این ادعاست. این مسجد در واقع ترکیبی از چند مسجد با سبک‌های معماری متنوع است که هر یک داستانی از تاریخ را روایت می‌کند. با وجود عمر طولانی این بنا، بخش‌هایی از آن به دلیل گذر زمان و شرایط طبیعی نابود شده‌اند، مانند یک مسجد و آب‌انبار متصل به آن. اما قسمت‌های باقی‌مانده همچنان به خوبی نمایانگر زیبایی و شکوه معماری اسلامی و ایرانی هستند. حفظ و نگهداری این آثار تاریخی نه تنها به ارزش فرهنگی و مذهبی این بناها اشاره دارد، بلکه می‌تواند به جذب گردشگران و افزایش آگاهی عمومی درباره تاریخ غنی این منطقه کمک کند. هر یک از جزئیات بناها می‌تواند نقطه‌عطفی برای مطالعه و پژوهش در زمینه تاریخ معماری ایران باشد.

تکیه‌های کوچک و بزرگ در شهر میبد

Small and large supports are removed

در میبد، ارتباط عمیق من با تکیه‌ها، چه کوچک و چه بزرگ، تجربه‌ای خاص بود. این تکیه‌ها در ایام ویژه مذهبی محلی برای برپایی مراسم و تعزیه‌ها به شمار می‌روند و در روزهای دیگر نیز فضایی مناسب برای گردهمایی، نشستن و گپ‌وگفت اهالی فراهم می‌کنند. ایوان‌های دور تا دور این تکیه‌ها، با سایه‌ای دلچسب، به عنوان «خَشی» در زبان میبدی‌ها شناخته می‌شوند و امکان تجمع اهالی را میسر می‌سازند. در مرکز این تکیه‌ها فضایی به نام «کلک» وجود دارد که عملکردهای متنوعی دارد؛ از جمله مکان‌هایی برای تعویض لباس در حین نمایش یا برپایی آتش برای روشنایی و گرما. کلک‌ها همچنین به عنوان محل نمایش و سخنرانی در محله‌ها عمل می‌کرده‌اند. جارچی‌ها از بالای این کلک‌ها به اطلاع‌رسانی می‌پرداختند و مردم را از اخبار محله آگاه می‌ساختند. در گوشه‌ای از این تکیه‌ها، زمانی چراغ‌هایی بر بالای دیرکی آویخته می‌شد که در طول شب روشن می‌ماندند تا راهنمای کاروان‌های گمشده به سوی شهر باشند. اگر بخواهم به بررسی جزئیات دیگری از میبد بپردازم، این متن بی‌پایان خواهد شد. اما می‌توانم به مواردی مانند امامزاده بی‌بی خدیجه خاتون، که بازار جذابی در روزهای پنجشنبه در آن برپا می‌شود، اشاره کنم. روستای مزرعه کلانتر، که کاملاً زردشتی‌نشین است و روستای بیده با عمارت‌های نفیس و بوم‌گردی در لبه‌ خندق، نیز از دیگر جاذبه‌های میبد به شمار می‌روند. می‌توانم به فرودگاه قدیمی انگلیسی‌ها، خانه سالار، و همچنین آب انبارهای کلار، مراسم انارکاربافی، قنات‌ها و میرآب پیر که نقش مهمی در ارائه سهم آب به باغ‌ها و خانه‌ها دارد، اشاره کنم. علاوه بر این، می‌توان از حمام‌ها و خزینه‌ها، کارگاه‌های رنگرزی طبیعی، و کاروانسرایی که به زیر زمین رفته و یادگاری از تاریخ میبد باقی گذاشته، سخن گفت. حتی گودال‌باغچه‌ها و کاروانسرای کچلگ نیز بخشی از جذابیت‌های این شهر تاریخی محسوب می‌شوند. به‌راستی، هر گوشه از این دیار پر از تجربه‌ها، داستان‌ها و زیبایی‌هایی است که گفتن‌شان دل‌انگیز است.